TURHAL' IN GENEL TANITIMI

TURHAL (TALATURA) HAKKINDA

Turhal Kültür ve Sanat Festivali geleneksel hale getirilmiş ve her yıl Eylül ayının ilk haftasında yapılmaktadır. Festival çerçevesinde Türkiye'nin ünlü başpehlivanlarının katıldığı yağlı güreşler; toplu sünnet törenleri, hayvancılığı teşvik amacıyla buzağı yarışması düzenlenmektedir.Bölge çiftçisinin geçim kaynağı pancar yarışmasının yanı sıra kurulan standlarda üreticiler ürünlerini sergilemektedir. Ülke genelinde gündemde ses sanatçılarının yanı sıra bölgemizin sanatçıları da festival süresince insanlara eğlenceli dakikalar yaşatırlar.

Tokat il merkezinin 48 km. batısında rakımı 420 m olan Turhal, Yeşilırmağın geçtiği ova üzerinde kurulu, modern büyük bir ilçedir. Bugünde bütün orijinal özelliklerini koruyan eski kent ise, yeşilırmak ile kalenin bulunduğu kayalık tepe arasındaki yamaçlara dayanmıştır. Amasya ve Tokat arasında önemli bir kale olan TALATURA (Turhal)' nın kuruluş tarihi hakkında kesin bilgilere sahip değiliz. Bu konuda pek çok söylence ve görüşler bulunmaktadır. Sümerler' in ilk yaşama alanlarının yeşilırmak havzasında olduğunu iddia edenlere göre, buruda bulunan iki kitabenin sümerce yazılmış olması buranın sümerler zamanında iskan edilmiş olabileceğini göstermektedir. Amasya' lı Strbon İRİS'İ (Yeşilırmak) anlatırken "eski devirlerde kralların oturduğu GAYYURA kentinden kuzeye doğru düşmektedir," kaydı gayyur kentinin kuzeyinde yer alan kalenin Turhal olması gerekir.Kesin bildiğimiz M.Ö. 6. yüzyılda Anadolu'ya gelen Per.' ler komana ve Zela kentlerini de işgal etmişler ve Zela' yı ateş kültürünü tüm Kapadokya' ya yayan merkez yapmışlardır.Pers imparatorluğunun çökmeye başlaması ve M.Ö.3.yüzyıldan sonra Büyük İskender'in Anadolu'yu işgal etmesiyle Makedonya' lı komutan SABİKTAS bölgede denetimi sağlayamadı ve Pers asıllı ARİARETES yeşilırmak havzasında merkezi GAZİURA (Turhal) da bağımsızlığını ilan etti. Pontus kralları Mithridatlar kentin ortasında yükselen sarp kayalar üzerinde şimdi harabeleri kalmış olan görkemli bir kale ve yeraltı geçitleri inşa etmişlerdir. M.Ö.71 yılında Niksar' da LUCULLUS' a yenilen Mitridat' ın karısını ve kızlarını öldürttükten sonra buradan kaçarak Talatura' ya (Turhal) sığındığını biliyoruz. Romalıların Anadolu'yu istila etme girişimlerinde, Pontulularla Roma' lı general POMPE arasında Turhal'da şiddetli çatışmalar olmuş, pompe kaleyi ele geçirerek tahrip etmiştir. M.S.5.yüzyıldan 1068 yılında Danişmendlerin daha sonra Selçukluların egemenliğine giren kent 13.yüzyıl ortalarında İlhanlıların Ertana ve Kadı Burhanetti' nin ve nihayet 1392 yılında Osmanlı birliğine katılmıştır.

TURHAL İLÇESİNİN TÜRKİYE' DEKİ BULUNDUĞU KONUMU

Kuzeyinde Amasya ili, Erbaa ilçesi, güneyinde Pazar ilçesi, batısında Zile ilçesi, doğusunda Tokat ili yer almaktadır. Tokat’a uzaklığı 46 km.dir. Turhal, kasaba ve köyleriyle Tokat ilinin en büyük ilçesidir.
Türkiye’nin en büyük akarsularından biri olan Yeşilırmak Turhal şehir merkezinin ortasından geçmektedir. İlçeye, Turhal, Şeker Fabrikası‘nın kurulmasından sonra büyük göç başlamıştır. Özellikle yakın köy-kasaba ve ilçelerden nüfus akını başlamıştır. Bunun sonucunda Turhal’da kozmopolit bir toplum yapısı ortaya çıkmıştır.
Bu hızlı nüfus artışının sonucunda konut sorunu da ortaya çıkmıştır. Özellikle 1980’li yıllardan sonra toplu konut ve kooperatif konutları, hızla çoğalmaya başlamıştır. Bugün Turhal’da ,konut ve kiralık ev sıkıntısı bulunmamaktadır.

İlçemiz Orta Karadeniz bölgesinde yer almakta olup, takriben 2000 yıl önce Turgut Tunalist adlı hükümdar tarafından kurulmuş ve önceleri Tokat sancağına bağlı bir bucak olan Turhal, 1923 yılı mülki taksimatında da Tokat vilayetine bağlı bucak iken, 01.09.1944 yılında ilçe merkezi olarak mülki değişikliğe uğramış ve bu güne kadar gelmiş bulunmaktadır.

İlçemizin etrafı dağlarla çevrili olup, ortasında 250 metre yüksekliğinde bir kalesi mevcuttur. Kalenin üzerinde eski bir şatodan kalma iki burç ve yeraltı geçidi vardır. Bu yeraltı geçidinin Pontus Krallığı'ndan Mithridates tarafından hazinelerini saklamak için yaptırıldığı söylenmektedir. Bu devirlerde Tiraller veya Turgal adlı bir kavmin yaşadığı bazı araştırmalardan anlaşılmakla beraber, hangi yıllarda yaşadığı kesin bilinmemektedir. Turhal İlçesi Kapadoika Pontuslarının büyük savaşlarına sahne olmuş ve Romalıların eline geçmesinden sonra Romalı General Pompeus tarafından kalenin etrafı yıktırılmıştır. Turhal son olarak Gazi Ahmet Danişmen'in eline geçtiği ve o dönemde Turhal'ın isminin Kaşan olarak yazıldığı görülmektedir.

İlçemizdeki belli başlı tarihi ve kültürel eserler olarak Turhal Kalesi, Kesikbaşi, Kova, Ulu Camileri, Ahi Yusuf Baba, Karkın Aziz Baba, Gümüştop Ali Baba, Şeyh Şehabettin, Mehmet Nurullah Efendi Türbelerini sayabiliriz.

Turhal İlçesi 40 derece 18 dakika enleminde ve 36 derece 06 dakika boylamının kesiştiği yerdedir. İlçenin yüzölçümü 911 km² dir. İlçe merkezi 493 rakımındadır. İlçenin kuzeyinde Amasya İli, Erbaa İlçesi, güneyinde Pazar İlçesi, batısında Zile İlçesi, doğusunda Tokat İli yer almaktadır. Turhal kendisine bağlı 7 kasaba, 47 köy ile Tokat İlinin en büyük ilçesidir. İlçenin köylerinden 28 adedi dağlık ve kırsal, 20 adedi ise ova yerleşim alanlarındadır. Türkiye'nin en büyük ırmaklarından birisi olan Yeşilırmak, Turhal şehir merkezinden geçip şehri ikiye bölmektedir.

İlçede mevcut ormanlık ve fundalık alanların toplamı 40.386 ha., tarım alanlarının toplamı 35.380 ha., çayır ve meralarının toplamı 8.908 ha., tarım dışı arazilerin toplamı 6.426 ha. dır. İlçenin en büyük su kaynağı Yeşilırmaktır. Köse Dağı'ndan çıkan Yeşilırmak 365 km'de Almus Barajına ulaşır, daha sonra Tokat'tan geçerek Kazova'ya girer. Buradan Turhal Ovası'nı geçerken Dazya ve Kuruçay derelerini de alır. Amasya ilinde Çekerek Irmağı ile birleşerek devam eder. Turhal İlçesi Karadeniz iklimine geçiş bölgesindedir. Bu nedenle ılıman bir iklim tesiri altındadır. Ortalama yıllık sıcaklık kışın -3 ve +5 derece, yazın ise 13-35 derece arasında değişir. en üste

Turhal, Tokat İlinin nüfusu en çok olan ilçesidir. 1997 yılı genel nüfus sayımına göre nüfusu 116.351'dir. Bunun %72'si olan 83430 kişi şehir merkezinde, %28'i olan 32.921 kişi köy ve kasabalarda yaşamaktadır. İlçemizde km²'ye 128 kişi düşmektedir. İlçe nüfusunun %90'ı okur yazardır. İlçemizde yıllık nüfus artış oranı 1.50'dir. Köy ve kasabalarda halkın %95'i çiftçilikle ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. İlçe merkezinde oturanların bir kısmı yine çiftçilikle ve hayvancılıkla uğraşırken, diğer bir kısmı fabrika ve kamu kuruluşları ile diğer özel işyerlerinde çalışmaktadır. Bu tabloya göre oranlama yapılırsa nüfusun %82'si çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşmakta, %12'si esnaf ve %6'sı memur ve işçidir.

İlçemizde 5 kasaba ile birlikte 48 köy bulunmaktadır. Bu köylerle birlikte 22 adet mezra konumunda yerleşim alanı bulunmaktadır. İlçe merkezinde 30 mahalle mevcuttur. Meskenler genellikle betonarme yapıdır. Köylerde ise kerpiç ve ahşap yapılar çoğunluktadır.

İlçemizdeki hızlı nüfus artışı konut sorununu da beraberinde getirmektedir. Buna karşılık 55'e yakın yapı kooperatifi üyelerine konut sağlama çabası içerisindedir. İlçe halkının sosyal yaşantısı sadedir. Özellikle eğlence yerlerinin olmaması nedeniyle halk bu gereksinimini televizyon yoluyla gidermektedir. İlçemizde istihdama yönelik işyerleri olarak başta Turhal Şeker Fabrikası ve Makina Fabrikası bulunmaktadır. Bunun yanı sıra özel sektöre ait diğer fabrikalarda çalışanların dışında halkın bir kısmı ticaret ve küçük sanayi ile, diğer kısmı ise tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. İlçe merkezinde; 1 adet kütüphane, Milli Eğitim Yayınevi, 14 gazete bayii, 2 adet spor sahası, 1 adet stadyum, 1 adet kapalı spor salonu, 3 adet gazete, 2 adet yerel televizyon kanalı bulunmaktadır. Bunun yanı sıra 4 adet kamu kuruluşlarına ait sosyal tesis ve 8 adet banka şubesi bulunmaktadır.

İlçemizde kamu sektöründe Turhal Şeker Fabrikası ve Makina Fabrikası bulunmktadır. Özel sektöre ait ise Aydın Yem Sanayii, Kevser Süt Fabrikası, Hürgaz Anonim Şirketi, Köylüoğlu Un Fabrikası, S.S. Turhal Madeni Eşya Sanatkarları Tedarik Üretim ve Pazarlama Kooperatifi, Doğan Yem Sanayii, Önder Tuğla Fabrikası, Cansu Plastik Sanayii, Dörtler Kablo Sanayii, Albayrak Kollektif Şirketi, Aykutlar Tekstil Sanayii, (Elektrikli Battaniye İmali), Mis Başak Un Fabrikası, Hacıbey Et ve Gıda Sanayii, Özkent Halı Sanayii, Turhal Pancar Süt-Yem Sanayii, Menekşe Mermer Sanayii, Unsa Ahşap Parke Fabrikası, Pansan Konfeksiyon, Kırgözler Tekstil, Özdemir Antimuan Madeni ile Turhal Sanayi Sitesi sayılabilir.

İlçe Merkezinde ki tepede yer alan kaleden, günümüze pek az şey kalmıştır. İki burç harabesi ve kapatılmış yer altı geçitleri dışındaki yapı malzemeleri, kale eteğinde kurulan kent için sökülerek taşınmıştır. -Şeyh Mustafa Camii ve Tekkesi (Kesikbaş) -Mehmet Dede Türbesi : İlhanlı eseridir, 1312 yılında yapılmıştır. Mubariz Bin Mehmet yatmaktadır. - Ahni Yusuf Türbesi : 1324 yılında, İlhanlı döneminde yaptırılmıştır. Semercilerin Piri Yatmaktadır. Dazya köyü (Dazimontis) : Kazova' da bulunan, önemli bir tarihi alandır. Burada, 1370 yılında Ertana beyliği döneminde Abdullah bey tarafından yaptırılmış bir cami bulunmaktaydı. Çok eski çağlara ait bir yerleşme merkezidir. Çevreye yayılmış pek çok tümülüslerden en önemlisi DÖKMETEPE' dir.1938 yılı müze kayıtlarına göre burada at heykeli, çevreye yayılmış seramik eşya, sütun, başlık ve parçaları, horasan temeller ortaya çıkmıştır. ENDÜZ tümülüsünde 1948 yılında Tokat müzesi tarafından yapılan kazılarda Helenistik çağa ait eserler bulunmuştur. Asarkaya köyünde yapay mağaralar ve mezarlar, Asarcık, DEREKÖY VE Beyobasında Latince ve Yunanca yazılı kitabeleri, Emirseyit ve Mercimek dağı civarında kaya mezarları vardır. Komana' dan kaçan Hıristiyan halkın, ilk yerleşme alanlarından biri Dazya köyüdür.

TURHAL'A ULAŞIM - KONAKLAMA

Tarihi yollardan Bağdat - Samsun ve aynı zamanda Tokat -Samsun - Amasya - Ankara, Tokat - Turhal - Zile - Çekerek - Yozgat -Ankara yolları üzerinde bulunan Turhal şehri ulaşım bakımından önemli bir merkezdir. Ayrıca İstanbul -Samsun demiryolu şehir içinden geçmektedir. Tokat'ın demiryolu bağlantısı Turhal üzerindendir. Bu sebeple yoğun bir karayolu ve demiryolu trafiği vardır. Bilhassa demiryoluna uzak bölgelerden her sene Şeker Fabrikası kampanyası zamanındaki nakliyatı bu trafiği daha da arttırmaktadır. Ayrıca Turhal'dan Türkiye'nin her yerine karayolu ile ulaşım çok kolaydır.Çünkü Turhal'dan Türkiye'nin her yerine her gün otobüs bulabilirsiniz. Ayrıca Turhal İlçesi dışarıdan gelecek yatırımcılar için ideal bir merkezdir. Sebebi ise nakliye sorunu olmaması ve ulaşımın çok rahat olmasına bağlıyabilirsiniz. Havaalanı olması İstanbul - Ankara gibi Türkiye'nin merkez şehirlerine de gidiş ve dönüşleri çok daha kolaylaştırıyor.

Turhal Belediyesi Web Sitesi Resimlerle Turhal İlçesi

Webmaster:Gaziosmanpaşa Üniversitesi Turhal Meslek Yüksek Okulu Bilgisayar Tek. ve Prog. Bölümü Öğrencileri Özkan ARSLAN & Özgür ÇAVAŞ